Wyobraźmy sobie hotel, w którym strajkuje obsługa. Dziesiątki gości pozostawiają zniszczone przedmioty, nieposłane łóżka i brudne naczynia w restauracji. Mija doba, dwie, trzy… Hotel funkcjonuje coraz gorzej, ale nikt nie naprawia zepsutych rzeczy, nie ścieli łóżek, nie odkłada zużytych naczyń i nie nakrywa stołu czystą zastawą. Kolejni goście czują się coraz bardziej zdezorientowani i zdenerwowani niecodzienną sytuacją. Co się stanie, jeśli obsługa nie wróci do pracy?
Co dzieje się podczas snu
Hotelowa historia to obraz mózgu pozbawionego snu, swego rodzaju obsługi. Jeśli ta pojawi się na czas i wyrzuci niepotrzebne przedmioty, a przydatne posegreguje, odkładając je do właściwych szufladek, życie w hotelu stanie się bardziej znośne. Gdy do tego brudne pościele i naczynia zastąpi się świeżymi, goście poczują się jak w domu.
Każdy z nas korzysta ze swojego umysłu, jak goście z hotelowego wnętrza. Od sprawnego funkcjonowania mózgu zależy nasz komfort, zarówno fizyczny, jak i psychiczny. Wielką rolę obsługi hotelowej odgrywa tu sen.
W trakcie snu, w mózgu zachodzą procesy niezbędne do jego prawidłowej aktywności. Porządkowana jest pamięć, neurony ulegają odbudowie, tworzą się nowe połączenia między komórkami nerwowymi. Zostaje zahamowane wydzielanie kortyzolu, czy katecholaminy, czyli tzw. hormonów stresu.
Procesy zachodzące podczas snu odpowiedzialne są za reakcje organizmu, zapamiętywanie oraz komunikację. Zdrowy sen poprawia też koncentrację i ułatwia podejmowanie decyzji.
Fazy snu
Naukowcy wyróżnili kilka etapów snu. Najogólniej sen można podzielić na fazę NREM (brak ruchu gałek ocznych) i fazę REM (ruch gałek ocznych).
Faza NREM nie jest jednorodna. Najpierw następuje przejście ze stanu aktywności do snu, czyli zasypianie. Mięśnie relaksują się, a gałki oczne przestają się poruszać.
Nieco później śpiący zaczyna miarowo oddychać, podobnie bije jego serce, a temperatura ciała zaczyna się obniżać. W fazie NREM wydłużają się fale mózgowe.
Przychodzi etap głębokiego snu. W tym czasie mięśnie całkowicie wiotczeją, spada ciśnienie krwi. Fale mózgowe są jeszcze dłuższe, a śpiący całkowicie traci orientację.
Fazy NREM przeplatają się z fazą REM, podczas których mózg jest nadzwyczaj aktywny. W tym czasie porządkowane są informacje z poprzedniego dnia, mózg tworzy nowe połączenia komórek nerwowych i poprawia stan pamięci. Jednocześnie kumulowana jest dopamina i serotonina, hormony odpowiedzialne za nastrój w kolejnym dniu. W tej fazie wyraźny jest ruch gałek ocznych, pojawiają się również marzenia senne.
Brak snu i jego skutki
Osoby cierpiące na bezsenność początkowo odczuwają zmęczenie i apatię. Obniża się ich koncentracja, pogarsza pamięć, a codzienne czynności są wykonywane wolniej. Z czasem pojawia się nerwowość, a przy długotrwałych problemach ze snem – także depresja.
Słabsza kondycja psychiczna i nadszarpnięty układ nerwowy to bodziec dla organizmu, by poszukiwać snu, czyli dobrych warunków do regeneracji umysłu i całego ciała. Czasem pojawiają się zbyt długie drzemki w ciągu dnia, a w związku z tym coraz dłuższe, bezsenne noce. Następuje rozregulowanie aktywności dobowej. Jeśli optymalny stan nie zostanie przywrócony, nerwowość i negatywne reakcje organizmu zaczną się pogłębiać. Tworzy się błędne koło, które należy jak najszybciej zatrzymać.
Jak przywrócić sen?
Jak sprawić, by obsługa hotelowa z naszej historii wróciła do swoich obowiązków? Przyda się negocjator i poprawa warunków pracy. Czy rolę negocjatora ze „strajkującym” snem może przyjąć kołdra obciążeniowa?
Głęboki ucisk kołdry sensorycznej na ciało wywołuje szereg pozytywnych reakcji organizmu. Przede wszystkim, jak podkreśla dr Temple Grandin, obciążenie ma wpływ na zdolność użytkownika do samoorganizacji i do ograniczania czynności auto stymulujących. Ponadto głęboki nacisk wpływa pozytywnie na odbieranie bodźców zewnętrznych. Obniża również poczucie niepewności i odizolowania oraz ”pozwala na lepszą kontrolę własnych emocji”.
Osoby śpiące pod kołdrami obciążeniowymi, badane przez dr Grandin odczuwały rozluźnienie i relaks, a dorośli – ograniczenie symptomów nerwowych (więcej o badaniach dr Temple Grandin w artykule Czy kołdry obciążeniowe naprawdę działają?).
Ze względu na swoje właściwości, kołdra obciążeniowa może pomóc nie tylko w zasypianiu. To doskonała pomoc w zachowaniu ciągłości snu. Tu także warto wspomnieć o badaniach dr Grandin. Zauważyła ona, że przykrywanie kołdrami sensorycznymi dzieci z autyzmem wydatnie poprawiło jakość ich snu, tzn. dzieci spały spokojnie, nie wykazywały nerwowości ruchowej, nie budziły się.
Warunki ułatwiające zasypianie
Przed zaśnięciem warto zadbać o warunki sprzyjające wyciszeniu i relaksowi. Do czynności, które powinny stać się rytuałem przed snem należy wietrzenie pokoju, wytłumienie hałasów dochodzących z zewnątrz oraz zapewnienie odpowiedniej temperatury powietrza w pomieszczeniu. Optymalna temperatura w przypadku osób dorosłych nie powinna przekraczać 18oC, a w przypadku dzieci – nie powinna być wyższa niż 20oC.
Co najmniej na 2 godziny przed snem dobrze jest zrezygnować z korzystania z urządzeń emitujących niebieskie światło (telewizor, komputer), a także ograniczyć spożywanie posiłków i zredukować aktywność fizyczną.
Napoje zawierające teinę lub kofeinę warto zamienić na wodę, soki lub herbatki ziołowe. Na ile to możliwe, należy oddalać od siebie myśli wprowadzające niepokój. W tym zadaniu świetnie pomagają książki, które przenoszą usypiającą osobę w inny świat, izolując ją od bieżących problemów.
Zawsze należy dążyć do utrzymania stałych pór zasypiania i wstawania (bez względu na to, czy dotyczy to dni pracujących, czy wolnych od pracy).
