Zespół nadpobudliwości z deficytem uwagi, bo tak właśnie nazywa się polskojęzyczne rozwinięcie skrótu ADHD to złożony zespół zaburzeń, który potrafi mieć ogromny wpływ nie tylko na dziecko, ale również na jego stosunki z otaczającym go środowiskiem. W niektórych przypadkach sami rodzice nie są w stanie poradzić z trudnym dzieckiem, w obawie oczekując chwili, kiedy maluch będzie musiał skonfrontować się ze szkolnym światem. Dzieci z adhd potrafią zaadoptować się w nowym świecie jednak wymaga to większego zaangażowania rodziców.
Jak powinno wyglądać nauczanie dzieci z ADHD? Jakie decyzje dotyczącego procesu nauczania dziecka powinni podjąć rodzice i czym powinien charakteryzować się dobry pedagog? Na te, i podobne im pytania, odpowiada poniższy tekst.
Na czym polega trudność w obcowaniu z dzieckiem z ADHD?
ADHD to schorzenie, które determinuje dziecko do zaskakujących, często zupełnie nieobliczalnych zachowań. Brak koncentracji na szczegółach, gubienie niezbędnych rzeczy, zapominanie o zleconych czynnościach czy brak reakcji na zwracanie się do niego to jeszcze łagodne formy zachowań, które są co prawda uciążliwe, ale mimo wszystko przy odpowiednim podejściu mogą być sukcesywnie korygowane. Kiedy jednak pojawiają się takie zachowania jak ciągła, nieopanowana ruchliwość, bieganie, nadpobudliwość, zupełny brak cierpliwości, a do tego dochodzi reakcja w postaci agresywnych zachowań mamy wtedy do czynienia z dzieckiem, które naprawdę może mieć duże problemy zarówno na linii dziecko – nauczyciel oraz pomiędzy nim, a jego kolegami ze szkolnej ławy. O ile dobrze wykwalifikowany pedagog będzie doskonale wiedział jak zachowywać się w określonych sytuacjach, o tyle reakcje rówieśników, takie jak również agresja, odsuwanie się i marginalizacja dziecka z ADHD czy uszczypliwości wobec niego mogą mieć negatywny wpływ na działania terapeutyczne. W przypadku starszych, często świadomych swojej chory dzieci, możemy mieć do czynienia z zachowaniami (zarówno w domu, jak i w szkole), które przypominają inne zaburzenie: zespół zachowań opozycyjno – buntowniczych. Wtedy pojawiają się takie sytuacje jak zrzucanie winy na innych za swoje nieprawidłowe zachowanie lub popełnione błędy, okazywanie innym gniewu oraz zdecydowanej niechęci, powodowanie i podsycanie kłótni z dorosłymi, złośliwe odmawianie poleceń lub podporządkowania się do obowiązujących zasad, drażnienie się z innymi swoim nieprawidłowym zachowaniem (kiedy oczywistym jest, że takie zachowanie spotka się z negatywną reakcją otoczenia), zachowania mściwe. Nietrudno się domyślić, że w takiej sytuacji konflikty w szkole, zarówno z pedagogami, jak i innymi uczniami, będą jedynie kwestią czasu. Niejednokrotnie w przypadku dzieci dotkniętych ADHD sytuacja wyglądała tak, że mimo dobrej woli pedagogów, którzy starali się prawidłowo pracować z agresywnym i nadpobudliwym dzieckiem, wola rodziców innych dzieci była jednogłośna: dziecko przenieść do klasy integracyjnej lub zmienić szkołę. Często taki stan rzeczy powoduje, że dzieci przenoszone są co jakiś czas do innych klas, co nie wpływa pozytywnie ani na ich stan, ani tym bardziej na socjalizowanie się z innymi uczniami.
Mojego dziecka z ADHD nie chcą w szkole, co dalej?
Przez ostatnie kilkanaście czy kilkadziesiąt lat często dzieci z ADHD uważane były po prostu za niegrzeczne i nieposłuszne, karano je w różnoraki sposób za ich zachowanie, w ostateczności przenoszono je właśnie z klasy do klasy lub po prostu do innej szkoły. Bardzo często także dyrekcja rozkładała ręce zasłaniając się tym, że rodzice innych dzieci mają rację, proponując rodzicom np. nauczanie indywidualne, które nie w każdym przypadku będzie wskazane. W teorii obowiązkiem każdej szkoły jest zapewnienie dzieciom wsparcia psychologiczno – pedagogicznego (dzieciom z innego kraju, dyslektykom czy właśnie dzieciom z zaburzeniami deficytu uwagi). Niestety w praktyce wygląda to bardzo różnie i zdarza się, że samorządy zasłaniają się innymi wydatkami, i nie chcą przeznaczać na ten cel środków finansowych. Jest jednak duża nadzieja w świadomości wśród pedagogów, którzy nie tylko nie spychają takich dzieci na margines, ale cały czas rozwijają się w swojej dziedzinie odnosząc pedagogiczne sukcesy. Istnieje wiele opracowań w których pedagodzy wykazują, że przy minimalnym nakładzie pracy da się pracować z dzieckiem z ADHD na satysfakcjonującym poziomie. Podkreśla się jednak również, że w szkołach i zbyt licznych klasach nie ma możliwości pracy indywidualnej z trudnym uczniem, który wymaga po prostu większej ilości uwagi i nakładu pracy. Wśród czynników, które będą wpływać pozytywnie na uczniów z ADHD wymienia się m.in.:
- sprawiedliwa i jasna dla dziecka konsekwencja,
- pozytywne wzmocnienie przy wykazywaniu przez dziecko zachowań prospołecznych,
- tworzenie pozytywnej motywacji,
- jasne zasady zachowania na zajęciach,
- chwalenie oraz wydawanie poleceń, które przynoszą oczekiwany skutek.
Niestety takich pedagogów nadal nie jest zbyt wielu, często pracują również w większych miastach lub szkołach prywatnych. Rodzice dziecka z ADHD powinni dość wcześniej zainteresować się tematem szkoły, aby mieć odpowiednio dużo czasu na znalezienie placówki, która nie tylko rozumie, ale również wspiera efektywne uczenie dzieci z ADHD, ale także rozwiązanie ewentualnych problemów logistycznych. Jeżeli tylko istnieje taka możliwość dziecko powinno pracować z wykwalifikowanym pedagogiem, który ma świadomość zaburzeń z którymi dziecko musi zmagać się każdego dnia, rozumie je, i wie jak w jaki sposób odnosić się do niego. W takim wypadku będzie to ogromna inwestycja w terapie dziecka oraz jego sukcesy szkolne, które mogą być doskonałą bazą do znacznie lepszej jakości jego życia.
