Odpowiednia dawka snu każdej doby jest niezbędna dla poprawnego funkcjonowania naszego organizmu niezależnie od wieku. Im człowiek jest młodszy, tym ważniejszy jest dla niego sen. W przypadku niemowląt i małych dzieci sen ma znaczenie olbrzymie. Dlatego też maluchy wymagają go więcej i śpią nawet do 17 godzin na dobę. Dzisiaj kilka słów o tym, dlaczego sen dziecka jest tak ważny, co zachodzi w tym czasie w mózgu małego człowieka oraz jakie mogą być negatywne skutki niewystarczającej ilości snu.
Dlaczego sen dziecka jest ważny?
Sen to nauka. Podczas snu dziecko uczy się, a dokładniej przyswaja i porządkuje informacje zebrane za dnia. Wyspane dziecko lepiej rozpoznaje nowopoznane przedmioty oraz jest w stanie przyporządkować je do podobnych obiektów. W trakcie snu powstają nowe połączenia komórek nerwowych, pozwalające dziecku zapamiętywać nowe czynności. Niepotrzebne informacje mózg usuwa, a przydatne utrwala. Sen jest niezbędny do odpowiedniej regeneracji mózgu i odbudowy neuroprzekaźników.
Można więc powiedzieć, że nocny sen uzupełniony o drzemki w ciągu dnia jest organizatorem pamięci niemowląt. To czego dziecko doświadczyło, jest analizowane, segregowane, przetwarzane i dokumentowane. W ten sposób dziecko uzyskuje mocną bazę dla trwałej i stabilnej wiedzy, która kształtuje jego postrzeganie świata oraz umożliwia mu pozyskiwanie danych i zapamiętywanie nowych faktów, doświadczeń, przedmiotów i wrażeń. Dzieje się to podczas drugiej fazy snu zwanej NREM.
Sen to regeneracja i wzrost
Podczas snu następuje nie tylko regeneracja mózgu, ale także narządów wewnętrznych, mięśni i tkanek. Uwrażliwiają się receptory, które odpowiadają za odbieranie bodźców, a ślad pamięciowy utrwala się. Gdy dziecko się wysypia, gospodarka hormonalna w jego ciele utrzymuje się na poprawnym poziomie. Zmniejsza się ilość kortyzolu, a rośnie melatoniny. Zdrowy sen odpowiada także za poziom somatotropiny – czyli hormonu wzrostu. Hormon ten wpływa na odpowiedni wzrost dziecka, jak i na prawidłowe przybieranie na wadze.
Somatotropina ma najwyższe stężenie we krwi nocą, a dokładniej podczas fazy snu głębokiego. W tej fazie dochodzi do głębokiego wypoczynku, a temperatura ciała spada o około pół stopnia. Oddech i rytm serca ulegają spowolnieniu, podobnie jak tempo metabolizmu i ruch pokarmu w jelitach. W wyniku produkcji pewnych hormonów dochodzi nawet do szybszego gojenia się ran. Wyspane dzieci są mniej podatne na przeziębienia, jak również na ryzyko wystąpienia u nich otyłości.
Skutki braku snu u dzieci
Podobnie jak dorośli, dzieci niewyspane są rozdrażnione. Jednak w ich przypadku rozdrażnienie wynikające z niedoboru snu objawia się silniej, ponieważ jeszcze nieukształtowana psychika nie potrafi sobie poradzić ze zbyt dużym obciążeniem. Dziecko staje się marudne, płaczliwe, a nieraz nawet agresywne. Ponadto niedosypiający maluch ma trudności z zapamiętywaniem i koncentracją. Może więc mieć problem z odnalezieniem się w nowej sytuacji, nie potrafi funkcjonować w grupie, nie panuje nad swoimi emocjami.
Senne dzieci mają zaburzoną koordynację ruchową, przez co częściej się przewracają i uderzają. Zaburzona gospodarka hormonalna przekłada się na rozregulowany rytm dobowy, uzależniony od poziomu melatoniny. Rytm ten kształtuje się od 12 tygodnia życia, kiedy szyszynka zaczyna produkować hormon snu. Wcześniej niemowlęta śpią, gdy są najedzone, w późniejszym czasie natomiast ważne jest ukształtowanie odpowiedniego rytmu dobowego, którego rozregulowanie prowadzi do opisanych wyżej dolegliwości związanych z niedoborem snu.
Jak zadbać o dobry sen u dziecka?
O ile dziecko nie ma problemów ze snem wynikających z odczuwania bólu lub cierpienia na nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu, zasady co do przygotowania dziecka do snu będą dla wszystkich te same. Malutkie dzieci potrzebują dużą dawkę bliskości i powinny ją otrzymać, gdy się o to upominają. W przeciwnym razie wytwarzany jest kortyzol i dziecko odczuwa stres. Jest to bardzo ważne. Dziecko w okresie prenatalnym było wciąż blisko mamy. Noszenie, bujanie, tulenie to to, do czego jest przyzwyczajone i minie sporo czasu, nim potrzeby te ulegną zmniejszeniu.
Przytulone dziecko rozluźnia się i uspokaja. Wiele badań wskazuje na to, że dzieci śpiące blisko rodziców, śpią lepiej. Mniej stresu i spokojniejszy sen oznacza mniej przebudzeń nocnych. Dziecko także łatwiej reguluje temperaturę swojego ciała. Komfort psychiczny dziecka przekłada się na lepsze fizjologiczne jego funkcjonowanie. Dzieci poddawane od małego treningowi zasypiania i spania samemu są mniej stabilne i więcej płaczą. Przyczyną tego jest podwyższony poziom kortyzolu we krwi, a skutkiem niekorzystne zmiany w funkcjonowanie dziecka w późniejszych latach.
Przygotowanie dziecka do snu
Aby maluch był wypoczęty, ważnym jest, by nie kłaść go spać za późno. Optymalną porą jest mniej więcej godzina 20. Duże znaczenie ma także regularność oraz wyciszenie dziecka przed snem. Warto wybrać się z dzieckiem na krótki spacer, wymasować je, włączyć muzykę relaksacyjną oraz odseparować je od nadmiaru bodźców. W sypialni dziecka nie powinno być za gorąco, a piżamka nie powinna być za ciasna ani drażnić małego ciałka. Powinna być przewiewna i wykonana z naturalnego materiału np. bawełny.
Dobra praktyką jest stworzenie i wdrożenie przedsennego rytuału. Stała pora rozpoczęcia przygotowań do snu oraz podobna ich forma ułatwią dziecku wejście w odpowiedni tryb. Dziecko czuje się pewniej i bezpieczniej, gdy otoczenie i czynność jest znana. Kiedy czynności przed snem powtarzają się dzień w dzień, dziecko zaczyna je rozpoznawać. W ten sposób dziecko łatwiej wycisza się i nastawia na to, że za chwilę uda się do łóżeczka. Odprężone i spokojne dziecko zasypia bez większych trudności, a gdy obudzi się w nocy, jest w stanie samo się ułożyć i ponownie zasnąć.
