Dzieci autystyczne miewają wysokie wymagania w stosunku do swoich zabawek. Niektóre nigdy nie zostają zaakceptowane, inne natomiast towarzyszą maluchom przez niemal całą dobę. Dorośli często zastanawiają się co wpływa na dziecięce wybory, skoro te z zabawek, które rodzicom wydają się bardzo atrakcyjne lądują w grupie odrzuconych. Niestety nie ma jednej odpowiedzi. Zabawki dla dziecka z autyzmem powinny odpowiadać wyobraźni i poziomowi rozwoju malucha a jednocześnie muszą być dostosowane do jego fizjologicznych potrzeb.
Autyzm i zaburzenia integracji sensorycznej a dziecięce wybory zabawek
Zanim przyjrzymy się samochodzikom, lalkom i misiom, zanim wybierzemy najlepsze zabawki dla dziecka z autyzmem, zwróćmy uwagę na to, jaki wpływ mogą wywierać zaburzenia dziecka na jego preferencje.
Autyzm przejawia się u każdego dziecka inaczej, jest jednak kilka cech występujących u dużej grupy dzieci autystycznych. Wśród nich można wymienić takie, które wpływają na wybór tej lub innej zabawki. Są to między innymi: przywiązanie do rytuałów i przedmiotów oraz uporządkowanego, niezmiennego otoczenia, nadwrażliwość lub zbyt niska wrażliwość na bodźce, a także skłonność do autostymulacji. Jak te cechy dziecka wpływają na jego sposób zabawy?
Przywiązanie do rytuałów oraz przedmiotów powoduje, że wszelkie nowości zarówno w otoczeniu, jak i zachowaniu budzą w maluchu zaniepokojenie. Stąd możliwa jest niechęć do nowych zabawek lub innego sposobu postępowania z nimi, np. jeśli dziecko dotychczas bawiło się samochodzikami wyłącznie ustawiając je równo, w szeregu, to oczekiwanie, by nagle zaczęło jeździć nimi po wyznaczonych trasach lub przewoziło nimi różne drobiazgi jest bardzo na wyrost (Specjaliści zalecają, by prawidłowego, standardowego posługiwania się określonymi zabawkami uczyć od początku, jak tylko dziecko je dostanie).
Podobnie ma się rzecz z ulubionymi kształtami, czy kolorami. Jeśli rodzice zauważyli, że dziecko najchętniej otacza się i bawi przedmiotami w niebieskim kolorze, to prawdopodobnie podarowanie maluchowi błękitnego samochodziku sprawi mu dużo większą radość niż sprezentowanie pojazdu o innej barwie.
Chęć dziecka do utrzymania określonego porządku w swoim otoczeniu może prowadzić też do sytuacji, w której zaburzenie ładu na półce spowodowane dołożeniem nowej zabawki spowoduje negatywną reakcję pociechy, np. gdy bliscy kupią całkiem fajne, lubiane przez dziecko klocki w dużym pudełku i klocki te zostaną ustawione na półce w taki sposób, że stojące tam dotychczas lalki, pudełeczka i inne skarby dziecka będą musiały ustąpić im miejsca, maluch może się buntować (i będzie to robił nie dlatego, że nie lubi klocków, tylko dlatego, że chce mieć wszystko ułożone „po staremu”).
Autyzmowi dziecięcemu często towarzyszą zaburzenia integracji sensorycznej. Dziecko może być nadwrażliwe na pewne bodźce (np. na kolory, wzory, dźwięki, czy dotyk) lub nie odczuwać dostatecznie bodźców (np. może niedosłyszeć lub słabo reagować na dotyk). Nadwrażliwość będzie wpływać na wybór zabawek tonujących negatywne odczucia dziecka, np. malec będzie chętniej bawił się zabawkami cichymi, o spokojnej kolorystyce, czy wykonanymi z bardzo miłych, delikatnych materiałów).
Z kolei, dziecko odczuwające brak pewnych bodźców może wykorzystywać zabawki do autostymulacji, np.:
- dziecko poszukujące wrażeń wzrokowych może chętnie sięgać po różnego rodzaje bączki, kalejdoskopy, jaskrawo ubarwione, świetliste i wzorzyste przedmioty,
- maluch słabo słyszący może preferować głośne zabawki, instrumenty, a nawet przedmioty codziennego użytku,
- w kręgu zainteresowań dzieci z zaburzeniami propriocepcji często pozostają zabawki umożliwiające im huśtanie, kołysanie, podskakiwanie, itp.
Zabawki a rozwój dziecka z autyzmem
Dzieci wybierają zabawki według własnych preferencji, ale to rodzice tworzą wachlarz wyboru. Inaczej mówiąc, to rodzice proponują dziecku zabawki, z których maluch może wybrać sobie te najbliższe jego upodobaniom. Dobrze jest stworzyć ten wachlarz z zabawek wpływających pozytywnie na rozwój dziecka. Wybierzmy najlepsze zabawki dla dziecka z autyzmem:
- zabawki stymulujące zmysły dziecka – są to zabawki, których dziecko używa, by zrekompensować sobie brak pewnych odczuć: wzrokowych, słuchowych, dotykowych. Przed zakupem zabawek stymulujących receptory dziecka, warto zapytać o zdanie lekarza prowadzącego lub terapeutę. W ten sposób dobierzemy taki zestaw zabawek – pomocy, które nie tylko będą akceptowane i lubiane przez dziecko, ale i w żaden sposób nie zahamują jego rozwoju, a wręcz przeciwnie, pozwolą mu lepiej funkcjonować.
- zabawki edukacyjne – są to bardzo atrakcyjne dla dziecka pomoce dydaktyczne, które przybierając kształt książki sensorycznej, zwierzaka z obciążonymi częściami ciała, kolorowanki, układanki, klocki, etc. uczą malca różnorodności kolorów, faktur, zapachów, konsystencji, ciężaru, dźwięków, itd.,
- zabawki rozwijające zdolności manualne, koordynację ruchów, ćwiczące mowę,. – to ogromny zbiór zabawek, w którym mieści się zarówno plastelina, piasek, kolorowanki, farby, motki wełny, jak i poduszki, ścieżki sensoryczne, woreczki obciążeniowe, równoważnie, huśtawki, itp.
Pamiętajmy, że idealne zabawki dla dziecka z autyzmem powinny łączyć w sobie kilka funkcji. Powinny uczyć, stymulować lecz nie prowokować autostymulacji, stwarzać dobre warunki do nawiązywania kontaktu z otoczeniem, a przede wszystkim powinny cieszyć dziecko.
