Zaburzenia lateracji u dziecka to zakłócenia w przejęciu roli dominującej przez jedną ze stron ciała. Nieustalona lateracja odpowiada za ograniczoną sprawność manualną, niską orientację w schemacie własnego ciała i słabą orientację przestrzenną. Jak poprawić rozwój dziecka z zaburzeniami lateracji?
Każdy rodzic pamięta chwile, gdy wypatrywał oznak praworęczności lub leworęczności u swojego dziecka. Dominacja jednej strony ciała, czyli większa sprawność ręki, oka i nogi znajdujących się po określonej stronie ciała, to cecha większości ludzi. Nie ujawnia się ona od razu po urodzeniu, lecz przychodzi z czasem.
Kiedy można określić praworęczność lub leworęczność
Praworęczność zwykle można określić pomiędzy 2 a 3 rokiem życia dziecka. O tym, że dziecko jest leworęczne najczęściej dowiadujemy się nieco później, czyli pomiędzy 3 a 4 rokiem życia. Dominacja jednej z rąk powinna wykształcić się do 7 roku życia dziecka, natomiast proces określenia dominacji jednej ze stron ciała (rąk, nóg i oczu) powinien zakończyć się w wieku 12- 13 lat.
Dominacja jednostronna, lateracja mieszana, lateracja nieustalona
U właściwie rozwijającego się dziecka obserwujemy dominację całej prawej lub całej lewej strony ciała, tj. większą sprawność prawej ręki, nogi i oka lub większą sprawność lewej ręki, nogi oraz oka. W takim przypadku mówimy o prawidłowej lateracji.
Czy istnieją inne możliwości rozkładania się sprawności kończyn oraz oczu po obu stronach ciała? Tak. U niektórych dzieci występuje tzw. lateracja skrzyżowana, czyli sprawność narządów i zmysłów rozkłada się na obie strony ciała, np. sprawniejsza jest prawa ręka, lewe oko i lewa noga.
Zdarza się, że lateracja pozostaje nieustalona (słaba), czyli brakuje dominacji części ciała po którejkolwiek ze stron. Możemy mieć tu do czynienia z oburęcznością, obunożnością, czy jednakową sprawnością oczu. Osłabiona lateracja jest zwykle stanem przejściowym i tylko niewielki odsetek dzieci pozostaje oburęczny lub obunożny do końca życia.
Nauka czytania i pisania u dzieci z zaburzeniami lateracji
Dzieci z zaburzeniami lateracji borykają się z rozmaitymi problemami na etapie nauki pisania i czytania.
U dzieci z lateracją skrzyżowaną można zauważyć swego rodzaju niezgrabność ruchów, brak koordynacji ruchów oraz opóźniony rozwój ruchowy. Dzieci te zwykle przez długi okres nie rozpoznają prawidłowo stron ciała, mają kłopot z utrzymaniem prawidłowej postawy ciała, mają problemy zarówno z nauką pisania, jak i płynnym czytaniem.
Pisząc, dziecko przestawia lub opuszcza litery, a nawet sylaby, myli podobne do siebie litery, zdarza mu się posługiwać pismem zwierciadlanym.
Dzieci z osłabioną (nieustaloną) lateracją miewają problemy z orientacją w przestrzeni, z trudem rozpoznają strony ciała i kierunki, utrudniony jest cały proces planowania i wykonywania ruchów. Nauka pisania i czytania dla dziecka z nieustalona lateracją to ogromne wyzwanie. Nikła precyzja ruchów oraz kłopoty z ustaleniem prawidłowego nacisku dłoni powodują, że pismo jest niekształtne, rozchwiane i nierówne. Podobne trudności mogą wystąpić przy innych pracach manualnych (np. przy rysowaniu, wycinaniu, czy lepieniu).
Ćwiczenia dla dzieci z zaburzeniami lateracji
Rozwój dziecka z zaburzeniami lateracji można wspomagać, konsekwentnie ćwicząc zmysły, koordynację ruchów, orientację w przestrzeni, a także rozwijając motorykę małą i dużą.
Przykładowe ćwiczenia:
- pytaj dziecko o położenie przedmiotów – nad, pod, obok, za, przed
- poproś o to, by dziecko chwyciło się za prawe ucho, pokazało lewe oko, wyciągnęło prawą rękę, itp.,
- podawaj sobie z dzieckiem piłkę na przemian używając prawej i lewej ręki lub kop piłkę wskazując, którą nogą będziecie to robić,
- bawcie się woreczkami sensorycznymi lub pokonujcie ścieżki sensoryczne, ćwicząc przy okazji slalom, przeskoki z jednej strony na drugą, itp.
- staraj się uprawiać z dzieckiem różnego rodzaju sporty (jazda na rowerze, pływanie, gra w tenisa lub badmintona, etc.),
- kreślcie w powietrzu linie i figury geometryczne,
- malujcie dłońmi lub palcami,
- ćwiczcie wycinanie, modelowanie plasteliny, sklejanie modeli samolotów, itp.,
- próbujcie kalkować lub odwzorowywać po śladzie rysunki,
- ćwiczcie dłonie przez nawijanie nici, nawlekanie korali, przyszywanie guzików, zbieranie monet.
Przede wszystkim, warto pozwolić dziecku wykonywać samodzielnie wszelkie codzienne czynności i nie wyręczać go np. przy wiązaniu butów, ubieraniu się lub czesaniu.
Warto też rozwijać zmysł wzroku dziecka przez:
- układanie klocków oraz puzzli,
- porównywanie ilustracji i wyszukiwanie podobieństw oraz różnic,
- wyszukiwanie szczegółów na obrazkach,
- zabawy masami plastycznymi i porównywanie ich struktur (np. masa solna, masa papierowa, itp.).
Ćwicząc z dzieckiem należy pamiętać, by:
- nie zmuszać dziecka leworęcznego do pisania prawą ręką,
- nie zmuszać dziecka lewoocznego do pisania prawą ręką (należy dążyć do jednostronnej – w tym przypadku lewostronnej – dominacji, zamiast przyczyniać się do rozwoju lateracji mieszanej),
- nie uczyć pisania prawą ręką dziecka jąkającego się (zwykle jąkanie wiąże się z brakiem dominacji jednej strony),
- nie zmuszać do pisania prawą ręką dziecka o silnej dominacji lewej strony lub słabej sprawności prawej strony,
- nie wymuszać pisania prawą ręką dzieci z upośledzeniem umysłowym.
