Encefalopatią określa się uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego powstałe w wyniku urazów, zatruć, silnego procesu zapalnego, a także anomalii naczyniowych mózgu i chorób neurodegeneracyjnych. Rozpoznanie przyczyn encefalopatii jest kluczowe dla wdrożenia odpowiednich metod leczniczych. Pozwala także określić wstępne rokowanie.
Co to jest encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna?
Encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna (ang. hypoxic-ischemic encephalopathy, HIE) należy do encefalopatii wrodzonych. Niedotlenienie w wyniku niedokrwienia okołoporodowego może spowodować trwałe zaburzenia w budowie i funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego, co będzie skutkowało nieprawidłowościami jego dojrzewania.
HIE jest stanem zagrożenia życia noworodka bezpośrednio po porodzie i charakteryzuje się trudnościami w oddychaniu (trudności z rozpoczęciem czynności oddechowej i jej utrzymaniem), zaburzeniami świadomości (letarg, śpiączka), niskim napięciem mięśniowym (hipotonia mięśniowa) oraz napadami drgawkowymi (często, ale nie zawsze). Jej konsekwencje mogą prowadzić do przejściowych nieprawidłowości neurologicznych, jak również do poważnych stanów np. mózgowe porażenie dziecięce, padaczka i zgon.
Epidemiologia HIE
Encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna dotyka 2-4 dzieci na 1000 żywych urodzeń w prawidłowym terminie, jak również 60% żywych urodzeń wcześniaczych.
Objawy i stopnie encefalopatii niedotlenieniowo-niedokrwiennej
W zależności od rozmiarów niedotlenienia, encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna może przebiegać pod postacią łagodną, umiarkowaną i ciężką. Postać łagodna, określana jako HIE I stopnia, ujawnia się w pierwszej dobie życia. Jej objawy są przejściowe i rzadko utrzymują się do 3. doby życia noworodka. Ich nasilenie ulega wyraźnemu zmniejszeniu, a zaliczamy do nich: brak płaczu po porodzie, czuwanie zamiast snu, nadpobudliwość i drażliwość, a także drżenia kończyn, łagodną hipotonię mięśniową i trudności z ssaniem pokarmu. W badaniu lekarz stwierdza wygórowanie tzw. noworodkowych odruchów pierwotnych, szczególnie odruchu Moro. HIE I stopnia należy różnicować z hipoglikemią (wrodzone błędy metabolizmu) oraz zakażeniem. Rokowanie w opisywanej encefalopatii jest dobre.
HIE II stopnia, to encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna umiarkowana. W porównaniu z HIE I – objawy utrzymują się od kilku dni, do około dwóch tygodni, z wyraźnym ustępowaniem już po pierwszym tygodniu życia noworodka. Zalicza się do nich: nadmierną senność – tzw. letarg, obniżenie napięcia mięśniowego oraz trudności w ssaniu, osłabienie odruchów pierwotnych, a także drgawki w pierwszej dobie życia. Niestety u około ¼ dzieci występują poważne powikłania ze strony układu nerwowego.
HIE III stopnia, to encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna o ciężkim przebiegu, która obserwowana jest u noworodków z dużym niedotlenieniem. Występują głębokie zaburzenia świadomości, jak śpiączka; znaczna hipotonia mięśniowa, brak odruchów noworodkowych, napady drgawkowe oraz niewydolność oddechowa wymagająca wsparcia respiratorem. Zdecydowana większość noworodków z HIE III stopnia umiera lub ma ciężkie powikłanie ze strony ośrodkowego układu nerwowego.
Postępowanie lecznicze w przypadku HIE
Postępowanie lecznicze jest uwarunkowane stanem ogólnym dziecka i stopniem niedotlenienia organizmu. Pierwszym działaniem na sali porodowej są zabiegi ratujące życie, w tym również resuscytacja noworodka, gdy doszło do zatrzymania oddechu.
Po ustabilizowaniu podstawowych funkcji życiowych dziecka, należy zapewnić prawidłową wentylację jego płuc, krążenie krwi (uzyskanie prawidłowego ciśnienia tętniczego i rzutu serca), a także wyrównać zaburzenia metaboliczne, elektrolitowe i nieprawidłowości krzepnięcia. W przypadku podejrzenia infekcji – lekarz wdraża indywidualnie dobrane leczenie.
Dziecko musi być również szczegółowo monitorowane przez personel medyczny. Istnieje bowiem ryzyko wystąpienia drgawek w pierwszej dobie życia, co wymaga podania leków przeciwpadaczkowych i dalszej diagnostyki.
Niedotlenione dziecko nie powinno być ogrzewane. Zaleca się wprowadzić hipotermię leczniczą przed 6. godziną życia noworodka. Opiekę nad takim dzieckiem powinien sprawować ośrodek specjalizujący się w hipotermii noworodków. Taka terapia trwa do 72 godzin.
W kolejnych dniach i tygodniach życia, dziecko powinno znaleźć się pod opieką poradni patologii noworodka. Wówczas ustala się dalsze interwencje medyczne (w tym: rehabilitacja ruchowa, wspieranie rozwoju, odraczanie szczepień) i monitorowanie stanu neurologicznego (poradnia neurologiczna). Z pewnością, konieczne jest wsparcie ośrodka wczesnej interwencji.
Witam! Mam córkę u której zdiagnoziwano encefalopatie niedotlenienno-niedokrwienną. Miałam 20 lat jak ją urodziłam. A było to 18 lat temu. Nikt mi nie powiedział po porodzie, że coś jest/będzie nie tak. Córka dostała 10 punktów w skali i w 3 dobie wypisali nas do domu. Po porodzie nie usłyszałam jej krzyku, później przez prawie dwie doby w szpitalu dziecko caly czas spalo… Nie wiedziałam, że jest coś nie tak. Myślałam, że tak jest. A potem zaczęły się dziwne drgania jej ciałka… Od neurologa do neurologa i diagnoza taka. Córcia moja jest dzieckiem całkowicie leżącym, nie mówi…. Ma dziecięce porażenie mózgowe spastyczne. Zapytanie moje czy to moja wina??? Dodam że zachodząc w ciążę ważyłam 40kg, jestem z natury drobną osobą wręcz bardzo… A rodziłam siłami natury, bo mimo że prosiłam o cesarskie cięcie to nikt nie chciał go przeprowadzić. W 2007 roku gdy corka miała pozachłysnieniowe zapalenie płuc lekarze na OIMIe stwierdzili, że dają nam czas maksymalnie 2-3 lata… Od tamtej pory minęło 13 i nadal jesteśmy i Moja Jula też. Chciałam się pytać o rokowania dla takich przypadków, ale chyba nikt nie jest w stanie tego określić. Pozdrawiam serdecznie