Lato jest jedną z najprzyjemniejszych pór roku. Nie tylko z uwagi na wyczekiwane wakacje, ale również z powodu słońca, ciepła i dłuższego dnia. Częściej wtedy bywamy na zewnątrz – nie tylko oddając się różnym aktywnościom i zabawom, ale także zwiedzamy urokliwe miejsca. Należy jednak pamiętać, że wysoka temperatura otoczenia i przebywanie w mocno nasłonecznionych miejscach, sprzyja przegrzewaniu się organizmu. Na przegrzanie organizmu, zwane też wyczerpaniem cieplnym, szczególnie narażone są małe dzieci, osoby starsze i chore.
Przebywanie w wysokiej temperaturze bez odpowiedniego zabezpieczenia skutkuje wystąpieniem niebezpiecznych objawów, które zlekceważone mogą rozwinąć się aż do udaru cieplnego. Dlatego tak ważne jest umiejętne korzystanie z otaczającej aury, właściwe ochładzanie i ochrona przed odwodnieniem.
Przegrzanie czy udar cieplny?
Na ogół mylimy te dwa stany. Najprościej ujmując udar cieplny to nieleczone przegrzanie organizmu, które rozwinęło się bardziej nasilone objawy, które zagrażają życiu. Do objawów przegrzania u dzieci należą:
- trudne do opanowania: rozdrażnienie i płaczliwość,
- osłabienie i nadmierna senność,
- zwiększone pragnienie (dzieci starsze zakomunikują tą potrzebę, natomiast niemowlęta wyraźniej są płaczliwe),
- zwiększona potliwość np. mokry kark i tył głowy,
- zaczerwienienie i ucieplenie policzków,
- stan podgorączkowy lub gorączka,
- drżenia mięśni,
- wymioty (nasilające jeszcze bardziej utratę wody z organizmu).
Objawy przegrzania wynikają przede wszystkim z odwodnienia, które jest wynikiem zwiększonej potliwości, parowania wody z powierzchni skóry i układu oddechowego. Pocenie się podczas upałów jest mechanizmem obronnym organizmu, który doprowadza do jego schładzania. Aby jednak wszystko funkcjonowało poprawnie – organizm musi być właściwie nawodniony. Odwodnienie w początkowej fazie może być bezobjawowe. Jeśli pomimo upału dziecko przez dłuższy czas nie spożywa płynów, oprócz wymienionych wyżej objawów, mogą jeszcze wystąpić:
- zmniejszenie ilości oddawanego moczu, który staje się koloru ciemno-żółtego (suche lub nieznacznie poplamione moczem pieluszki),
- zmniejszenie potliwości pomimo panującego ciepła,
- podrażnienie, słabe napięcie i niska elastyczność skóry; nasilający się świąd skóry,
- wysuszenie śluzówek jamy ustnej i języka,
- u dzieci starszych – zgłaszane: suchość w ustach, potrzeba napicia się wody czy soku, nieczęste wizyty w toalecie.
Odwodnienie skutkuje także przyspieszeniem akcji serca i oddechu. Może dojść również do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi. To z kolei może spowodować apatię, omdlenia i utratę przytomności.
Udar cieplny stanowi zagrożenie dla życia dziecka. Jego objawy są bardziej nasilone od przegrzania i obejmują:
- zaczerwienienie i wzmożone ucieplenie skóry,
- brak potu i suchość skóry,
- bóle i zawroty głowy, g
- gorączkę powyżej 40,5C,
- nudności i wymioty,
- osłabienie i nadmierną senność,
- przyspieszenie oddechu i pracy serca,
- zaburzenia świadomości, aż do śpiączki.
Taki stan wymaga bezzwłocznej konsultacji lekarskiej. Pierwsza pomoc w przypadku udaru cieplnego jest taka sama jak w przypadku przegrzania. Zanim dotrze pomoc, dziecko należy rozebrać, przenieść w chłodniejsze miejsce i ułożyć na boku jeśli wymiotuje. Jeżeli dziecko jest przytomne, można zastosować kąpiel chłodzącą i powoli podawać płyny doustnie.
Jak pomóc dziecku?
Dzieci karmione piersią na żądanie nie wymagają dodatkowego dopajania. Natomiast dzieci karmione mlekiem modyfikowanym mogą potrzebować podaży wody źródlanej. Właściwą dawkę płynów dla niemowlęcia określi wówczas pediatra.
Dzieci starsze należy dopilnować w kwestii spożywania płynów, nawet gdy nie czują pragnienia. Popijanie płynów małymi łykami jest najbardziej pożądane. Najlepszym sposobem nawadniania organizmu dziecka jest podaż wody źródlanej, kompotów, soków owocowych, czy też napojów mlecznych. Zapotrzebowanie na płyny obliczane jest w odniesieniu do masy ciała dziecka. Dziecko ważące 5kg, będzie potrzebowało 500ml płynów na dobę; dziecko o masie ciała 10kg – 1000ml na dobę; 15kg – 1250ml na dobę; 20kg – 1500ml na dobę; 30kg – 1700ml; 40kg – 1900ml.
Oprócz nawodnienia, przegrzane dziecko wymaga odpoczynku. Niezbędne w tym celu jest jego uspokojenie i zapewnienie mu dogodnych warunków, z uwzględnieniem ciszy oraz ograniczenia napływu różnych bodźców zmysłowych, chłodniejszej temperatury otoczenia, przygaszonego światła.
Profilaktyka przegrzania i udaru cieplnego
- Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania przegrzaniu organizmu jest jego prawidłowe nawadnianie: małymi porcjami, nawet gdy nie czujemy pragnienia. Podczas upału warto mieć przy sobie butelkę wody i ulubiony sok dziecka.
- Należy unikać przebywania z dzieckiem „na ostrym słońcu” w godzinach: 10:00-16:00.
- Jeśli na zewnątrz jest gorąco, warto zrezygnować z wyjścia. Jeśli jednak zachodzi taka potrzeba, dziecko ubieramy w bawełniane, luźne i jasne ubranka. Zakładamy też czapeczkę.
- Skórę dziecka należy zabezpieczyć kremem z filtrem UV.
- Na zewnątrz poruszamy się w miejscach zacienionych. Nie zaleca się wykonywać forsujących aktywności.
