Na stan psychiki i zdrowia dziecka wpływa wiele czynników, także poziom stresu jego matki w czasie ciąży. Traumatyczne i ciężkie przeżycia kobiety w tym stanie wpływają nie tylko na rozwój płodu, ale także kształtują zachowania malucha po wyjściu na świat. Jakie zmiany zachodzą z mózgu dziecka w następstwie stresu i negatywnych emocji?
Hamowanie reakcji stresowych
Traumatyczne zdarzenia w życiu wywołują szereg negatywnych uczuć, takich jak panika, lęk, żal, tęsknota, gniew, złość, uczucie pustki czy braku celu, niedowierzanie, bunt, roztargnienie, zakłopotanie, zawstydzenie i wiele innych. W obliczu ciężkich przeżyć w organizmie dochodzi do zmiany wydzielania hormonów stresu – adrenaliny, kortyzolu, endorfin, enkefalin i innych hormonów wpływających na funkcjonowanie całego organizmu. Stężenie kortyzolu w przewlekłym stresie zwiększa się nawet 10-krotnie, co destrukcyjnie wpływa na neurony w ośrodkowym układzie nerwowym zarówno matki, jak i dziecka.
W tej układance jedną z kluczowych ról odgrywa hipokamp, odpowiedzialny głównie za pamięć, rytmy biologiczne, w tym: sen i czuwanie, rytm dobowy wydzielania hormonów, rytm miesięczny (cykl menstruacyj- ny), a także odczuwanie lęku, rozpoznawanie emocji i kierowanie nimi. Fizjologicznie hipokamp pełni także ważną rolę w hamowaniu reakcji stresowej, a powtarzające się silne stresy lub stres przewlekły uszkadzają go i upośledzają jego funkcję hamowania reakcji stresowych. Dzieje się tak zawsze w obliczu stresu i negatywnych emocji – bez względu na wiek, u płodu i w życiu dorosłym.
Nie bez znaczenia pozostaje także rola jądra migdałowatego, związanego głównie z emocjami, takimi jak strach, lęk, agresja czy złość. Odpowiadają także za pamięć emocjonalną, czyli rozpoznają daną sytuację jako negatywną i przypominają emocje, jakie jej towarzyszą. W przewlekłym stresie dochodzi do powiększenia jąder migdałowa- tych, czego konsekwencją jest agresja i jednocześnie towarzyszący jej lęk. Im większy stres, tym większa agresja i większy lęk, a im silniejszy stres matki, tym większa objętość jąder migdałowatych u jej nienarodzonego jeszcze dziecka.
Uszkodzenie mózgu dziecka
Oprócz tego, że silny i przewlekły stres podczas ciąży może być przyczyną poronienia, to negatywne emocje w tym stanie zwiększają także ryzyko urodzenia dziecka z depresją, autyzmem, zespołem Downa, ADHS, chorobami psychicznymi i innymi. Naukowcy przytaczają przykład kobiet w ciąży w czasie zamachu na World Trade Center w 2001 roku w porównaniu do kobiet niedotkniętych taką traumą. Okazało się, że dzieci matek narażonych wykazywały dużo mniejszą masę urodzeniową.
Zmiany hormonalne, biochemiczne i anatomiczne powodują wystąpienie zaburzeń afektywnych – głównie depresyjnych, innych zaburzeń psychicznych, a także chorób somatycznych. Niestety traumatyczne przeżycia matki mogą również spowodować uszkodzenia mózgu dziecka, w wyniku których będzie cechowało się obniżonym poziomem empatii, co może skutkować wystąpieniem u niego osobowości narcystycznej, antyspołecznej, psychopatycznej itp.
Najbardziej spektakularne badania wykonali w tej materii Duńczycy. Przebadali 1,38 mln ciężarnych i wyodrębnili te matki, które w pierwszym trymestrze ciąży utraciły kogoś bliskiego, a więc przeżyły traumę. Identyfikując przypadki schizofrenii wśród tej grupy osób, stwierdzono, że u dzieci tych matek ryzyko wystąpienia schizofrenii i zaburzeń pokrewnych wzrastało aż o 67%!Traumatyczne zdarzenia z okresu prenatalnego mogą więc determinować całe dorosłe życie.
Jak minimalizować stres w codziennym życiu
Choć nie mamy pełnego wpływu na przeżywanie traum, to możemy minimalizować codzienne stresy i starać się zmniejszać ryzyko wpływu na zdrowie naszego dziecka. W tym celu kobiety powinny:
– zadbać o głęboki i efektywny sen, bez którego organizm nie może się regenerować i pozbywać kortyzolu;
– nauczyć się prosić o pomoc i wsparcie przyjaciół oraz rodziny;
– rozmawiać z najbliższymi o lękach, problemach i możliwościach wyjścia z problematycznej sytuacji;
– medytować i znajdować czas na „niemyślenie” każdego dnia przynajmniej przez 30-40 min;
– unikać sytuacji powodujących napięcia, potęgowanie stresu oraz niepotrzebnych nerwów.
Źródło: Jadwiga Jośko-Ochojska; Śląski Uniwersytet Medyczny – Traumatyczne przeżycia matki ciężarnej a zdrowie jej dziecka
