Wyciągnij dziecko z bezludnej wyspy! Trenujcie umiejętności społeczne

To było dla nas szokujące doświadczenie – tak o pierwszej, przedszkolnej imprezie integracyjnej opowiadają rodzice pięcioletniego Jakuba. – Wiedzieliśmy, że Kubuś zachowuje się trochę inaczej niż pozostałe dzieci, to nie było dla nas nic nowego. Po raz pierwszy jednak, mogliśmy przez 2 godziny obserwować nasze dziecko w grupie, z którą codziennie spędza po kilka godzin. Mogliśmy w tym wszystkim uczestniczyć. Szokujące było widzieć, jak niewielkie umiejętności społeczne Kubusia powoli spychają go na margines.

Czułam wielką kluchę w gardle, gdy widziałam swojego syna tak trochę na uboczu– zwierza się mama Kuby – niby w grupie, ale jednak poza nią. Zrobiłabym dla niego wszystko, ale tym razem nie mogłam. Nie mogłam iść gęsiego z innymi dziećmi i pokonując tajemniczy labirynt z drzew, zbierać żółtych liści. Nie wyciągałam rąk do clowna rozdającego balony i nie krzyczałam z przejęciem „Ja chcę biały!” Nie pobiegłam też za bańką mydlaną, gdy mały Patryk, starając się ją łapać, jednocześnie zapraszał Kubę do zabawy, wołając „Kto pierwszy, ten król!” Nie zrobiłam tego wszystkiego i Kubuś też nie zrobił.

To nie był zły czas – dodaje tata chłopca – Kuba bawił się, ale po swojemu, na swojej „bezludnej wyspie”.  A my? Mocniej niż kiedykolwiek wcześniej, zdaliśmy sobie sprawę, że dom rodzinny to nie kokon, którym otacza się dziecko zaburzeniami rozwoju. To musi być dla niego taki „toolbox”, skrzynka z narzędziami, z której nasz syn będzie czerpał przez całe życie. Zaczęliśmy więcej pracować nad tym, by Kuba potrafił nawiązywać i podtrzymywać relacje z rówieśnikami.

 

W jaki sposób rozwijać umiejętności społeczne dziecka?

Rodzice pierwsi przekazują swojemu potomstwu najważniejsze umiejętności społeczne. To niełatwe zadanie, ale jeszcze trudniej jest, gdy dziecko cierpi na zaburzenia rozwojowe (autyzm, ASD, AZ). Jak podejść do tego wyzwania?

W tym miejscu warto zaznajomić się z Terapią Umiejętności Społecznych Goldsteina wg R. Emmena i M. Plasmeijer’a – to zajęcia przeprowadzane w grupie, lecz ćwiczenia w domu mogą być jej znakomitym przedłużeniem. TUS zakłada opanowanie przez dziecko 9 podstawowych umiejętności społecznych:

  1. zawierania znajomości,
  2. słuchania,
  3. pytania,
  4. odmawiania,
  5. inicjowania rozmowy,
  6. dyskutowania,
  7. reagowania na krytykę,
  8. wyrażania krytyki,
  9. radzenia sobie z uczuciami, odróżniania uczuć i mówienia komplementów.

Zanim przejdziemy do pracy w domu, przyjrzyjmy się pracy terapeuty z grupą dzieci.

 

Trening Umiejętności Społecznych – zajęcia w grupach

Terapia Umiejętności Społecznych to nie mozolna orka, lecz zajęcia przeplatane zabawą, wypełnione przykładami złego i dobrego zachowania, odgrywaniem rozmaitych ról, oglądaniem przygotowanych modeli, plansz i filmików. Dodajmy jeszcze, że:

  • Trening w grupie jest zwykle prowadzony przez dwóch specjalistów, z czego jeden prowadzi zajęcia, a drugi pomaga w trudnych sytuacjach: prowadzącemu, całej grupie lub każdemu dziecku z osobna (pełni rolę podobną do nauczyciela wspomagającego).
  • Grupa dzieci uczestniczących w zajęciach raczej nie powinna być liczniejsza niż 8 osób.
  • Zajęcia zwykle podzielone są na godzinne lub półtoragodzinne sesje, a cały trening obejmuje od kilkunastu do kilkudziesięciu spotkań.
  • W czasie zajęć bardzo dba się o jakość komunikacji pomiędzy terapeutami a dziećmi. Wszystkie wypowiedzi, polecenia i oceny muszą być jasne i zrozumiałe.

Więcej o Tusie tutaj —> TUS

 

Jak rodzice mogą rozwijać umiejętności społeczne dziecka w wieku przedszkolnym?

Bez względu na to, czy dziecko uczestniczy w grupowych treningach umiejętności społecznych, czy nie, rodzice powinni uczyć je, w jaki sposób zachować się w określonych sytuacjach. Warto pamiętać przy tym, by:

  • wiedzę przekazywać na różne sposoby (urozmaicać naukę i przeplatać ją zabawą),
  • dostosować ćwiczenia do wieku, możliwości i potrzeb dziecka,
  • nie stosować przymusu.

Kiedy dziecko jest małe (właśnie poszło do przedszkola), uczymy dziecko:

  • reagowania na swoje imię i nazwisko,
  • rozpoznawania własnego znaczka w szatni,
  • rozpoznawania imion koleżanek i kolegów,
  • witania i żegnania się z nimi, podtrzymywania kontaktu wzrokowego podczas rozmowy, podawania ręki,
  • przywołania się wzajemnie słowem i gestem,
  • rozumienia prostych poleceń i ich wykonywania (np. idź, chodź, usiądź, wychodzimy, podejdź, włóż, schowaj, nałóż, zdejmij, itp.).

To okres, w którym należy bezustannie próbować interesować dziecko mową – zachęcać do rozmów i zabaw dźwiękami (np. naśladowanie głosu zwierząt lub odgłosów natury).

 

Wykaz umiejętności podzielonych na kroki wg Emmmana i Plasmeijer

Świetną podpowiedzią dla rodziców ćwiczących z dziećmi umiejętności społeczne podzielone na kolejne kroki jest wykaz wg Emmmana i Plasmeijera.

Zawieranie znajomości z osobami dorosłymi

  • Podejdź do drugiej osoby
  • Popatrz na nią
  • Podaj jej rękę
  • Powiedz swoje imię głośno i wyraźnie
  • Słuchaj uważnie imienia drugiej osoby.

Zawieranie znajomości z dziećmi

  • Podejdź do dziecka
  • Popatrz na nie
  • Powiedz „cześć” w miły sposób
  • Powiedz swoje imię głośno i wyraźnie
  • Słuchaj uważnie imienia.

Słuchanie

  • Popatrz na drugą osobę
  • Słuchaj, co ona mówi
  • Nie przerywaj
  • Zapytaj o to, czego nie rozumiesz
  • Powiedz, co o tym myślisz

Zadawanie pytania osobie dorosłej

  • O co chcesz zapytać? (Świadomość)
  • Czy możesz o to zapytać teraz?
  • Popatrz na drugą osobę
  • Powiedz, że chciał(a)byś o coś zapytać
  • Zapytaj w jasny sposób, wyraźnie
  • Wytłumacz dlaczego zadajesz to pytanie
  • Uważnie słuchaj odpowiedzi
  • Powiedz, co o tym myślisz

Zadawanie pytania dziecku

  • O co chcesz zapytać? (Świadomość)
  • Czy możesz o to zapytać teraz?
  • Popatrz na drugą osobę
  • Powiedz, że chciał(a)byś o coś zapytać
  • Zapytaj w jasny sposób, wyraźnie
  • Wytłumacz dlaczego zadajesz to pytanie
  • Uważnie słuchaj odpowiedzi
  • Powiedz, co o tym myślisz / jaka jest Twoja opinia / reakcja

Inicjowanie rozmowy

  • Czy możesz teraz zainicjować rozmowę? (Świadomość)
  • Popatrz na drugą osobę
  • Mów o czymś, co oboje widzicie lub słyszycie
  • Obserwuj, co robi druga osoba
  • Słuchaj, co mówi druga osoba
  • Czy możecie dalej rozmawiać, czy nie? (Świadomość)

Odmawianie

  • Popatrz na drugą osobę
  • Uważnie posłuchaj pytania
  • Powiedz, czego nie rozumiesz
  • Powiedz wyraźnie, ale uprzejmie 'nie’
  • Wyjaśnij dlaczego mówisz nie
  • Nie poddawaj się

Emocje

Ćwiczenie wstępne: rozpoznawanie wyrażania emocji za pomocą środków werbalnych i niewerbalnych: ćwiczenia „na żywo”; fotografie / obrazki; przykłady na wideo.

Wyrażanie emocji

Gniew

  • Popatrz na drugą osobę
  • Powiedz spokojnie, że jesteś zły/a
  • Powiedz, dlaczego jesteś zła/y
  • Obserwuj reakcję drugiej osoby
  • Wysłuchaj, co mówi druga osoba

Rozczarowanie

  • Dlaczego jesteś rozczarowany/a? (Świadomość)
  • Popatrz na drugą osobę
  • Powiedz, co cię rozczarowało
  • Powiedz, dlaczego jesteś rozczarowany/a
  • Wysłuchaj, co mówi druga osoba
  • Spróbujcie wspólnie znaleźć rozwiązanie

Mówienie komplementu

  • Co Ci się podoba u drugiej osoby? (Świadomość)
  • Popatrz na drugą osobę
  • Powiedz, co Ci się w niej podoba
  • Obserwuj jej reakcję
  • Wysłuchaj, co ma do powiedzenia

Reagowanie na krytykę

  • Popatrz na drugą osobę
  • Słuchaj uważnie, zachowaj spokój
  • Powiedz, czego nie rozumiesz
  • Powiedz, z czym się zgadzasz
  • Powiedz, z czym się nie zgadzasz
  • Wyjaśnij, jak to się stało
  • Powiedz, co masz zamiar z tym zrobić

Wyrażanie krytyki

  • Z czym się nie zgadzasz? / Co Ci się nie podoba? (Świadomość)
  • Popatrz na drugą osobę
  • Powiedz, że chcesz coś powiedzieć
  • Powiedz grzecznie, z czym się nie zgadzasz (albo co Ci się nie podoba)
  • Posłuchaj, co druga osoba ma do powiedzenia
  • Zapytaj, co ma zamiar z tym zrobi

 

I jeszcze jedno! Najważniejsze, by nie zmuszać dziecka do nawiązywania relacji z grupą, jeśli ono samo tego nie chce. Lepiej poczekać na dogodniejszy moment. Nie należy też zamęczać dziecka ćwiczeniami, a każde takie zajęcia powinny być przeplatane zabawą i ubarwiane rysunkami, odgrywaniem scenek, itp.

0
    0
    Koszyk
    Twój koszyk jest pustyPowrót do sklepu