– ich źródła i możliwości terapii logopedycznej-
Opóźniony rozwój mowy, który często jest przedmiotem rozterek i strachu młodych rodziców, nie jest terminem dokładnie opracowanym w literaturze fachowej, podobnie jak i definicja prawidłowego rozwoju. Zaburzenia mowy u dzieci mogą mieć różne przyczyny i różnorodne konsekwencje, które mogę wpływać też na ich przyszłe życie. Jak możemy sklasyfikować zaburzenia u dzieci, jakie są ich źródła i co możemy z tym zrobić?
Jakiekolwiek opóźnienie w nauce mówienia sprawia, że rodzice zastanawiają się na tym, czy ich dziecko prawidłowo się rozwija. Kwestie kształtowania się mowy u dzieci są bardzo płynne, zależą od szeregu czynników i niejednokrotnie wszystko z czasem wraca do normy. W literaturze przedmiotu można znaleźć wiele interesujących informacji na temat istoty kształtowania się mowy u maluchów oraz zaburzeń w tym zakresie. Niektórzy badacze uważają np., że dzieci, które w drugim roku swojego życia wykazują symptomy braku rozwoju mowy, są dziećmi opóźnionymi w rozwoju umysłowym. Jeżeli nasz maluch nie mówi i nie wykazuje takiej potrzeby, a jego rówieśnicy gaworzą, powtarzają po swoich rodzicach czy opiekunach proste słowa itp., to najlepszym rozwiązaniem będzie konsultacja naszych obaw u specjalisty.
Skąd się biorą zaburzenia kształtowania się mowy?
Czynnikami powodującym nieprawidłowości w tym zakresie są m.in. problemy ze słuchem lub wzrokiem, niski poziom inteligencji, opóźnienie w rozwoju układu nerwowego, problemy ruchowe, psychiczne czy metaboliczne, nieodpowiednich warunków środowiskowych, uszkodzenia mózgu czy zaburzenia emocjonalne. Najczęściej stosowaną klasyfikacją zaburzeń mowy jest ta, która dzieli je na zaburzenia mowy pochodzenia mózgowego i zaburzenia mowy pochodzenia obwodowego (powstałe niezależnie od przyczyn pochodzących z mózgu). Zaburzenia mowy pochodzenia mózgowego to przede wszystkim wynik uszkodzenia układu nerwowego i najczęściej chodzi o zaburzenia naczyniowe lub okołoporodowe. Dla rozwoju mowy istotna jest również prawidłowa budowa aparatu mowy, dlatego też wśród czynników zaburzeń mowy wymienia się rozszczep wargi i podniebienia, które stanowią ok. 60% wad twarzoczaszki. Wada ta może mieć pochodzenie wewnątrzpochodne (jak np. odziedziczenie przez dziecko predyspozycji do powstania tego rodzaju wady lub uwarunkowania genetyczne) oraz czynniki zewnątrzpochodne (jak np. problemy zdrowotne matki w pierwszych trzech miesiącach ciąży, jej nieodpowiednie odżywianie się w czasie ciąży czy promieniowanie).
Terapia logopedyczna, kim jest logopeda i co może?
Bardzo istotna we wszelkich zaburzeniach u dzieci jest współpraca ze specjalistami. W przypadku zaburzeń mowy, współpraca z logopedą będzie podstawą efektywnych działań prowadzących do polepszenia jakości życia dziecka. Bardzo dużo w literaturze mówi się o tym, że logopeda powinien posiadać wiele umiejętności, a jego zdolności powinny być wypadkową wiedzy z takich dziedzin jak np. językoznawstwo czy medycyna. Tym samym zawód logopedy wymaga ciągłego dokształcania się oraz zdobywania nowych umiejętności, które pozwolą jak najlepiej wykonywać ten trudny zawód. Bardzo istotne jest również to, aby logopeda wykazywał dużą cierpliwość, empatię, potrafił również okazywać dużo ciepła swoim niejednokrotnie przestraszonym i zestresowanym pacjentom. Nie można zapominać, że celem wszystkich działań logopedy jest to, aby dziecko mogło prawidłowo komunikować się ze swoim otoczeniem. Współcześnie logopedom przychodzą z pomocą również nauki informatyczne. Pomimo tego, że logopedzi mieli do dyspozycji specjalistyczne programy już od 1992 roku, to w związku z wieloma przeszkodami, niewielu z nich było zainteresowanymi tego typu pomocą w ich codziennej pracy. Jedną z największych przeszkód był brak odpowiedniej literatury, która mogłaby w sposób odpowiedni przekonać logopedów do korzyści, jakie mogą płynąć ze współpracy z komputerem w dziedzinie terapii logopedycznej. Rozwój technologii sprawił jednak, że coraz większa grupa specjalistów chętnie i efektywnie korzysta z możliwości, jakie daje współpraca z dedykowanym pracy logopedy oprogramowaniem.
Zacznijmy od diagnozy!
Najważniejsza w pomocy dziecku z zaburzeniami mowy będzie prawidłowo postawiona diagnoza logopedyczna. Istotna w tym procesie jest twórczość dziecka, która może skierować specjalistę na odpowiednie tory. Jeżeli specjalista zauważa zaburzenia w tej sferze, można podejrzewać opóźnienie w rozwoju małego dziecka. Jeżeli maluch nie osiągnął jeszcze 3 roku życia istnieje duże prawdopodobieństwo efektywnego działania logopedycznego. Można powiedzieć, że terapia logopedyczna jest niczym innym, jak nauką poprawnego mówienia, komunikowania się, porozumiewania. Jak niejednokrotnie podkreśla się w literaturze małe dzieci mowy uczą się od swojego najbliższego środowiska; rodziców, dziadków, opiekunów itp. Bardzo często zdarza się, że logopeda swoją terapię zaczyna od nauki rodziców, którzy powinni być dla dziecka odpowiednim wzorcem. Terapia logopedyczna pomaga również w ukształtowaniu pewnego rodzaju wrażliwości nie tylko na piękno poprawnego języka, ale również na delikatne reagowanie na osoby, które również zmagają się np. z wadami wymowy. Terapią logopedyczną mogą być również objęte osoby dorosłe, które w wyniku problemów ze zdrowiem straciły zdolność mówienia i muszą jej nauczyć się od nowa. Jeżeli natomiast chodzi o czas trwania terapii logopedycznej, to zależna będzie ona oczywiście od postawionej wcześniej diagnozy. Np. w przypadku dyslalii (często występujące zaburzenia mowy związane z nieprawidłową artykulacją) czas trwania terapii najczęściej określa się na 1 do 2 miesięcy. Jeżeli jednak logopeda ma do czynienia z dyslalią złożoną, terapia będzie mogła trwać nawet ponad 7 miesięcy. Warto również wspomnieć, że dzieci w wieku przedszkolnym szybciej radzą sobie z terapią logopedyczną i w ich przypadku znacznie łatwiej jest zlikwidować wady wymowy, niż ma to miejsce w przypadku dzieci szkolnych. Dobrze przygotowana terapia logopedyczna będzie podzielona na określone etapy, w których dziecko będzie rozwiązywać konkretne zadania. To właśnie one mają za zadanie pomóc w osiągnięciu celu korekcyjno – terapeutycznego. Jeżeli wady wymowy nie zostaną zredukowane w odpowiednim czasie, ich konsekwencją może być wystąpienie dysleksji.
Źródła:
- Bitniok M., Przegląd zaburzeń mowy na tle neurologicznym u dzieci w różnym wieku [w:] Logopeda, 1(4)/2007
- Bogdańska T., Rozszczep wargi I podniebienia – etiologia rozszczepu, terapia mowy [w:] Logopeda, 1(4)/200,
- Gruba J., Wykorzystanie technologii informacyjnej w logopedii – badania własne [w:] Logopeda, 1(7)/2009
- Maciejewska B., Wiskirska- Woźnica B., Zastosowanie słuchowych potencjałów wywołanych u dzieci ze specyficznymi zaburzeniami czytania i pisania [w:] Logopeda 1(6)/2008
- Balejko A., Jak usuwać seplenienie. Uczymy się wymawiać głoski s-sz, Białystok 2001
