Lekarze alarmują, że ok. 15% dzieci w wieku szkolnym cierpi na nerwicę. Spora część (ok. 5% dzieci) boryka się z fobią szkolną. Fobia szkolna przejawia się silnie odczuwanym, nieuzasadnionym i niedającym się opanować lękiem przed szkołą. Najtrudniejsze momenty dla dziecka chorującego na ten rodzaj nerwicy to np. pójście do szkoły po wakacjach lub po weekendzie, nauka i odpowiedzi / sprawdziany / testy z trudnych przedmiotów, ustne wypowiedzi na forum klasy lub społeczności szkolnej, udział w wycieczkach szkolnych, udział w rozmaitych wydarzeniach szkolnych, takich jak występy teatralne, zawody sportowe, etc. Kiedy lęk przed szkołą zamienia się w fobię?

Fobia szkolna – objawy

Fobia szkolna niesie ze sobą negatywne zmiany w sferze poznawczej oraz w sferze emocjonalnej dziecka. Poza tym schorzenie to daje liczne objawy somatyczne. Sprawdź, jak możesz rozpoznać fobię szkolną u swojego dziecka:

Zewnętrzne objawy fobii szkolnej

• bezsenność,
• biegunka,
• bóle i kołatanie serca,
• bóle i zawroty głowy,
• bóle kręgosłupa,
• bóle żołądka,
• drżenie rąk i nóg,
• jąkanie się,
• moczenie nocne,
• nagłe uderzenia gorąca,
• tiki nerwowe,
• wymioty,
• zaburzenia łaknienia,
• zaburzenia równowagi.

Inne zaburzenia u dzieci cierpiących na fobię szkolną

• apatia i przygnębienie,
• ataki paniki,
• brak odczuwania przyjemności,
• derealizacja,
• irracjonalny lęk i niepokój,
• natrętne myśli,
• skłonność do szybkiego irytowania się,
• spadek lub całkowita utrata motywacji,
• wewnętrzny przymus powtarzania tych samych czynności,
• zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi.

Spośród wskazanych symptomów wyjaśnienia może wymagać objaw odrealnienia. To zaburzenie powoduje, że dziecko może mieć:

• poczucie snu na jawie,
• wrażenie niespójności z otoczeniem,
• wrażenie nierealności świata,
• pustkę w głowie,
• lub natłok myśli natury egzystencjalnej.

Poza tym, dziecko traci poczucie czasu, zdaje się wyzbyte emocji, przestaje być czułe na najbardziej oczywiste zmiany w otoczeniu np. zmianę pory roku, temperatury, itp. Odrealnienie oznacza również brak koncentracji i motywacji do pracy.

W odróżnieniu od wielu innych zaburzeń dotyczących psychiki, dziecko zdaje sobie sprawę z występujących u niego objawów (zarówno derealizacji, jak i fobii szkolnej) i właśnie ze względu na tę świadomość oraz strach przed ewentualną chorobę psychiczną, czy też przed utratą kontroli nad sobą lub, lęk dziecka może się pogłębiać.

Przyczyny fobii szkolnej

Fobia szkolna może rozwinąć się przy sprzyjających warunkach zewnętrznych, takich jak:

• wysokie aspiracje rodziców w stosunku do nauki i wykształcenia dziecka,
• brak akceptacji gorszych ocen,
• traumatyczne wydarzenia w rodzinie (śmierć bliskiej osoby, rozwód rodziców, itp.),
• zachowania patologiczne w rodzinie,
• przeprowadzka i zmiana szkoły,
• konflikty z rówieśnikami, a także przemoc fizyczna oraz psychiczna wśród uczniów,
• nieadekwatna reakcja nauczycieli na objawy zaburzeń u dziecka (np. na pogorszenie wyników w nauce, spadek koncentracji, spadek nastroju, itp.).

Nie wszystko jednak zależy od otoczenia. Trzeba wiedzieć, że fobia szkolna może pojawić się u dziecka nawet wtedy, gdy dorasta ono w bardzo przyjaznym środowisku. Powodem lęków może być np.:

• wewnętrzne dążenie latorośli do perfekcji,
• niska samoocena (np. ze względu na niepełnosprawność lub wady anatomiczne, czy przewlekłe choroby),
• niechęć do wyzwań i rówieśniczej rywalizacji,
• brak umiejętności radzenia sobie z niepowodzeniami,
• nieumiejętność radzenia sobie w nowych sytuacjach,
• silny lęk separacyjny.

Fobia szkolna – jak pomóc dziecku?

Pomoc dziecku może przybierać różne formy, np. psychoterapii, treningu umiejętności społecznych, ćwiczeń relaksacyjnych. Jeśli lęk przed szkołą jest bardzo silny, dobrze jest skonsultować postępowanie z lekarzem psychiatrą. To on podejmie decyzję, czy konieczne jest wsparcie farmakologiczne.

Poza tym, rodzice powinni obserwować dziecko i umiejętnie z nim postępować. „Umiejętnie” nie oznacza separowania dziecka od tego, co budzi jego lęk lub przesadnej opiekuńczości, wręcz przeciwnie – dziecko musi wiedzieć, że unikanie szkoły nie jest dobrym rozwiązaniem i prowadzi do nasilenia obaw i strachu.

Warto też zwiększyć komfort dziecka i starać się poprawić jego nastrój poprzez:

• spokojne podejście i cierpliwość przy takich zaburzeniach jak tiki nerwowe, jąkanie, czy nocne moczenie,
• zapewnienie lepszego, nieprzerwanego i spokojnego snu przy pomocy kołderki obciążeniowej (przeczytaj: Leczenie nerwicy a kołdry obciążeniowe),
• utrzymanie zdrowej, zbilansowanej diety dziecka. Koniecznie należy zwrócić uwagę na regularność przyjmowania posiłków oraz ich jakość. Zdarza się, że lęk przed szkołą skłania dzieci do rezygnacji z jedzenia, a przez to zwrócenie uwagi bliskich na swoje problemy.